Mercedes i pastoral

Kosciol katolicki w Polsce to 14 metropolii, jedna archidiecezja i 40 diecezji (w tym ordynariat polowy). To 3 kardynalow, przeszlo 100 biskupow. Ponad 200 zakonow, 40 tysiecy zakonnikow. 20 tysiecy ksiezy, w tym 9400 proboszczow.

"Nikt nie moze byc sluga dwoch panow, bo albo jednego znienawidzi, a drugiego pokocha, albo jednemu bedzie oddany, a drugiego zaniedba. Nie mozecie byc slugami Boga i mamony."

Ewangelia sw. Mateusza.

Gdy uczniowie Chrystusa uslyszeli od Niego przypowiesc o bogaczu, wielbladzie i uchu igielnym, zapewne zaden z nich nie przypuszczal, ze sa zalozycielami organizacji, ktora za kilka wiekow bedzie najwieksza finansowa potega na swiecie. Niemal od swojego zarania Kosciol - najpierw powszechny, potem katolicki, rownie gorliwie zajmowal sie gromadzeniem doczesnych dobr, jak ewangelizacja pogan. Gdy na polskiej ziemi pojawili sie: pierwszy misyjny biskup Jordan, a w kilka lat potem pierwszy arcybiskup Gaudenty (brat sw. Wojciecha), nie mysleli o zlocie i zaszczytach. Jednak juz w 1136 roku, zaledwie 170 lat po chrzcie Polski, arcybiskup gnieznienski wladal dwoma bogatymi kasztelaniami, lowicka i zninska, mial tez 149 wsi. Dziesiecine placily mu tak znaczne miasta, jak do niedawna stoleczne Gniezno, Naklo, Spicymierz, Lad, Leczyca, Zarnow, Sieradz, Malogoszcz czy Wolborz. W 1314 r. jego stan posiadania zwiekszyl sie do 13 miast i 261 wsi, a biskupa krakowskiego do 11 miast i 225 wsi. Rownie bogaty byl biskup wroclawski, majacy udzielne ksiestwo w Nysie i Otmuchowie. Palace w Kielcach, Nysie, Warszawie, Jablonnie i Ciazeniu, zamki w Uniejowie, Drzewicy, Babicach, Lidzbarku, Otmuchowie i Checinach najlepiej przypominaja o bogactwie i potedze dawnych biskupow. Jednak i dzis, 34 lata po II Soborze Watykanskim, po przeszlo 40 latach komunizmu, Kosciol w Polsce jest wielka potega gospodarcza, a stojacy na jego czele biskupi zamiast pasterzami sa przede wszystkim feudalnymi ksiazetami Kosciola.

Gniezno

Gniezno to dzis zapomniane prowincjonalne miasto. Zyje sie tu biednie i powoli, inaczej niz w wielkomiejskim Poznaniu. W centrum miasta prawie wszystkie okazale i odnowione budynki sa wlasnoscia Kosciola. Maly Watykan - nazywaja to miejsce gnieznianie. U stop katedry rozlozyly sie przylegajace do siebie okazale gmachy kurii i rezydencji arcybiskupa Henryka Muszynskiego. Arcybiskup, cieszacy sie opinia liberalnego i swiatowego kaplana, ma upodobanie do luksusu. Jada na srebrnej zastawie, lubi sportowe limuzyny marki BMW. Po drugiej stronie ulicy, w odmalowanym na jaskrawy kolor palacyku-dworku, mieszka biskup pomocniczy Stanislaw Gadecki.

Polski biskup to niedostepny, oplywajacy w splendory urzednik. Stojac na czele kurii ma do pomocy: wikariusza generalnego, kanclerza, notariuszy, promotora sprawiedliwosci, oficjala, audytorow, konsultorow i cala armie posledniejszych urzednikow. Do osobistych poslug procz sekretarza, kapelana, kierowcy-ochroniarza przez cala dobe ma biskup czasem swieckie, a czasem zakonne kucharki i pokojowki. Procz tego zakonnice i ksieza pomagaja w utrzymaniu biskupiego ogrodu i biblioteki. Gdy rozkaze, usluguje mu caly tlum uczacych sie w diecezjalnym seminarium klerykow.

Prymas kardynal Jozef Glemp przyznal sie publicznie, ze otrzymuje miesiecznie 1000 zlotych pensji. Arcybiskup lubelski Jozef Zycinski oswiadczyl, ze nie bierze ani zlotowki. I tak otrzyma prawie wszystko, czego zazada.

Finanse

Z jakich zrodel finansowany jest dzis w Polsce Kosciol katolicki?

Taca. Zbiorka pieniedzy podczas mszy. Przy czym moga byc tace zwyczajne i specjalne, tak jak taca wielkanocna i drugiego dnia swiat Bozego Narodzenia, ktore do 1939 roku tradycyjnie przeznaczano na podatek dla Rzymu, a po wojnie przekazywano na Katolicki Uniwersytet Lubelski.

Darowizny, zbiorki do skarbonek.

Oplaty cmentarne.

Dochody z przedsiebiorstw i nieruchomosci.

Dotacje Skarbu Panstwa i samorzadow.

Wypominki.

Fundusz Koscielny.

Pensje nauczycieli religii.

Pomoc zagraniczna.

Intencje mszalne.

Wynagrodzenia zakonnikow za prace.

Prawa stuly, czyli osobiste dochody ksiezy za poslugi religijne.

Koleda. Ta ofiara, skladana po swiatach Bozego Narodzenia przez wiernych podczas odwiedzania ich domow, stanowi az 25 procent wszystkich rocznych dochodow polskich duchownych.

Oplaty za prowadzenie zakladow opiekunczych, szpitali.

Wyplaty z ubezpieczenia spolecznego duchownych.

Tylko jeden raz, przed czterdziestu laty, na podstawie koscielnych ksiag rachunkowych ministerstwo finansow sporzadzilo szacunkowe podsumowanie dochodow Kosciola. W 1959 roku w zniszczonej wojna, odcietej od swiata zelazna kurtyna Polsce dochody uciskanego przez komunistow Kosciola (nie ze wszystkich zrodel - bez kolendy, Funduszu Koscielnego i pomocy zagranicznej) wyniosly okolo 400 milionow zlotych. Przecietna pensja nie przekraczala wowczas tysiaca zlotych.

W PRL ani partia ani Sluzba Bezpieczenstwa nie byly w stanie ustalic wysokosci dochodow Kosciola. Dzis nie potrafia i nie chca tego dokonac UOP ani Ministerstwo Finansow.

Wroclaw

Za Piastow biskup wroclawski byl trzecim co do waznosci duchownym Korony. W Niemczech przez pewien czas byl przewodniczacym krajowego Episkopatu. Znajdujace sie w samym centrum miasta Wyspa Piasek i Ostrow Tumski w calosci naleza do Kosciola. Na Ostrowiu, w cieniu katedry, stoja dwa biskupie palace. Nowy jest rezydencja kardynala Henryka Gulbinowicza. Przed kilku laty, nie baczac na protesty konserwatora zabytkow, kardynal zazyczyl sobie zwienczyc wieze katedry cudacznymi, monstrualnymi, spiczastymi helmami. Nie majac nic wspolnego z gotyckimi czy barokowymi poprzednikami, strzelaja w niebo na kilkadziesiat metrow, swiadczac o potedze kardynala. Nie byl on jednak pierwszym ksieciem Kosciola majacym tak wielkie zaciecie architektoniczne. W siedemnastym wieku biskupowi krakowskiemu Jakubowi Zadzikowi nie wystarczalo, ze jego wilenski zamek pokryty jest drogim miedzianym dachem, kazal wiec dodatkowo pokryc go warstwa zlota. Ozdoba nie cieszyl sie zbyt dlugo, gdyz dach ukradly wojska rosyjskie.

Lodz

To czerwone, robotnicze miasto, ktore stolica biskupstwa stalo sie dopiero w 1920 roku, jest dzis archidiecezja bezposrednio podlegla Watykanowi. W samym centrum miasta, przy placu Katedralnym, kuria ma az osiem okazalych budynkow. W tym ogromny gmach seminarium, palac biskupi i budynek koscielnego radia. Arcybiskup Wladyslaw Ziolek chociaz ma w palacu prywatny apartament, przeniosl sie do zacisznego domu w rownie zacisznej willowej dzielnicy w Rudzie Pabianickiej. Za podwojnym ogrodzeniem, z dala od wscibskich oczu, ten samotny mezczyzna mieszka w luksusowo urzadzonym szesciopokojowym domu, ktory z zewnatrz nie robi specjalnego wrazenia. Lubi tez dobre samochody, a o ukradzionym mu przed laty luksusowym modelu bmw szeregowi ksieza do dzis mowia z wypiekami.

Polscy biskupi zawsze lubili podrozowac z fasonem. Karecie biskupa krakowskiego, Kajetana Soltyka, towarzyszylo 24 lokai, 12 hajdukow i 4 paziow, podczas gdy sam krol mial asyste duzo mniejsza: 12 lokai, 6 hajdukow, 4 paziow. Dzis tez biskupi lubia podrozowac w ludzkich warunkach i chociaz wielu z nich preferuje mercedesy, bmw lub limuzyny amerykanskie, to jednak ulubionym pojazdem jest nowy model volkswagena passata, oczywiscie z kierowca i klimatyzacja.

Katowice

W tym brudnym, zanieczyszczonym miescie znajduje sie enklawa, w ktorej Kosciol stworzyl wlasne minimiasto. W okolicach ulicy Jordana stanelo seminarium, supernowoczesny dom ksiezy emerytow, niewielka katedra i gigantyczna kuria. One tworza ten miniswiat. Chciaz gmach kurii, dlugi na 27 okien, kryje w sobie setki pomieszczen, to jednak arcybiskub Damian Zimon woli mieszkac przy ruchliwej ulicy Francuskiej, gdzie do swojej dyspozycji ma dom, w ktorym bez scisku moglyby zamieszkac cztery wielopokoleniowe rodziny.

Majatek

Przed wojna Kosciol katolicki mial przeszlo 400 tysiecy hektarow ziemi i tysiace nieruchomosci. Dzis udalo mu sie ponownie posiasc 60 tysiecy hektarow. Kosciol ma tez przeszlo sto wlasnych czasopism, dwa ogolnopolskie radia, telewizje, liczne wydawnictwa, Otwarty Fundusz Emerytalny. Gra na gieldzie. Stara sie tez o odzyskanie przeszlo 3 tysiecy budynkow. Wsrod nich sa takie, jak klsztor w Pinczowie, za ktore Kosciol dostal juz przed wojna stosowne odszkodowanie i takie, jak galeria w Elblagu, zabrana katolikom jeszcze podszas reformacji. W Czastochowie paulini domagali sie zwrotu dzialki, powolujac sie na akt wydany w 1392 roku. W Braniewie, Henrykowie, Toruniu, Lowiczu zabrali szkoly, we Fromborku cale, bedace bezcennym zabytkiem architektury, Wzgorze Katedralne. W Ostrowiu Swietokrzskim, jako rekompensate za upanstwowienie nieruchomosci, dostal Kosciol dzialke o powierzchni blisko 2 hektarow, ktora po dwoch latach sprzedal za 700 tysiecy zlotych pod budowe zagranicznego supermarketu.

Poznan

Koscielny Poznan to przede wszystkim Ostrow Tumski.

Na tej urokliwej wyspie najstarsza polska swiatynie otacza kilkanascie przypominajacych palacyki budynkow. Naprzeciwko kurii, polaczony wspolnym ogrodem, wznosi sie ozdobiony jonskimi kolumnami palac arcybiskupa Juliusza Paetza.

Do poczatku obecnej dekady w Legnicy wszystkie atrakcyjniejsze budynki byly wlasnoscia Armii Czerwonej. Po ich wyjezdzie kuria wprowadzila sie do monumentalnego gmachu, ktory dawniej byl oficerskim klubem, a biskup ordynariusz zajal poradziecki palacyk przy ulicy Kosciuszki.

W Lowiczu praktycznie wszystkie bardziej okazale budynki naleza do Kosciola. Biskup Alojzy Orszulik ma odnowiona przed przyjazdem papieza rezydencja przypominajaca szlachecki dworek. Nie mieszka w niej jednak lecz do pracy dojezdza z Warszawy swoim sluzbowym mercedesem.

Wloclawek to od lat wyborcza ostoja lewicy. Zapewne dlatego, zeby zrekompensowc to biskupowi, bogate i wplywowe sanktuarium Maryjne w Licheniu podlega diecezji wloclawskiej. W biednym Wloclawku zyje sie naprawde ciezko. Brakuje pracy i mieszkan. Biskup Bronislaw Dembowski zajmuje ogromne apartamenty w pieknym palacu kurii, tuz nad sama Wisla.

W Toruniu biskup Andrzej Suski rezyduje w odrestaurowanej kamienicy-palacu na starowce, kilkaset metrow od rynku.

W Gdansku arcybiskup Goclowski mieszka w palacu w Oliwie. W Przemyslu palac arcybiskupa Michalika goruje nad panorama miasta. W stolicy rezydencja prymasow jest okazaly palac przy ulicy Miodowej.

W Elku przed kilkunastoma miesiacami ogromnym nakladem wzniesiono nowy palac biskupi.

Podatki

Fiskus podzielil polskich duchownych na 34 kategorie w zaleznosci od wysokosci podatkow. Najnizszy placa wikariusze parafii majacej mniej niz tysiac mieszkancow. Najwiekszy - proboszczowie parafii przekraczajacej 20 tysiecy mieszkancow. Jest on naliczany kwartalnie i przed trzema laty wynosil - najnizszy 66 zl, a najwyzszy 637 zl. Kosciol katolicki zwolniony jest od podatku od nieruchomosci. Darowizny czynione na rzecz Kosciola wylaczone sa z podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osob fizycznych, bez wzgledu na ich wysokosc pod warunkiem, ze obdarowany przedstawi pokwitowanie odbioru, a w czasie 2 lat sprawozdanie z przeznaczenia otrzymanej darowizny. Kosciol ma tez ulgi celne i od oplat skarbowych. Najwieksze obciazenia finansowe spoczywaja na duchownych nie z powodu fiskusa, lecz z tytulu placonego biskupom wewnetrznego podatku diecezjalnego. Tu sumy ida juz w dziesiatki tysiecy zlotych. Zwlaszcza od czasu nowego podzialu diecezjalnego kraju, gdy liczba biskupstw zwiekszyla sie prawie dwukrotnie.

Krakow

Stary krolewski Krakow w ogromnym stopniu nalezy do Kosciola. Procz kilkudziesieciu klasztorow i swiatyn ma Kosciol liczne kamienice, takie jak rezydencja biskupa Jana Szkodonia przy Kanoniczej 11. Wszystkie drogi zbiegaja sie jednak na Franciszkanskiej, gdzie w okazalym palacu miesci sie kuria i osobista rezydencja kardynala Franciszka Macharskiego. Spokoju ksiecia Kosciola bronia ochroniarze i ogromna rzesza czekajacych na kazde skinienie purpurata ksiezy i zakonnic.

"Kosciol bedzie lepiej spelnial swoje zadania, jesli bedzie Kosciolem pokornym, ubogim, dajacym realne swiadectwo Ewangelii."

Biskup Tadeusz Pieronek

"Za duzo wysilku wlozylismy w stworzenie struktur koscielnych: gmachy, seminaria, kurie, takze dwory biskupie."

Ksiadz Stanislaw Musial, jezuita.

KRZYSZTOF ROZYCKI